Ben merkezli olmak sadece kendine de?il di?er insanlarada zarar veriyor. Bu yaz?da ho?uma giti baz? bölümleriyle payla?mak istedim.
?STANBUL -OZEL- Türkiye Gazetesi Yazar? Betül Alt?nba?ak’?n; bu haftaki konu?u Prof. Dr. Nevzat Tarhan. Pazar Kahvesi kö?esinde Alt?nba?ak’?n sorular?n? cevapland?ran Nevzat Tarhan, “Ben” merkezli olmak, zevke dü?künlük ve sadece almakla mutlu olabilece?ini sanmak; yaln?zl??? ve beraberinde depresyonu getiriyor. Aile ba?lar?n? koruyarak birlikte zaman geçirmek, çevresine kar?? sorumlulu?unun bilincinde, kültürel, kutsal ve insan? insan yapan de?erler bütününde ya?amak problemi çözüyor…” diyor. Hayat felsefesi içerisinde, terazinin kefesini iyimser bir bak?? aç?s? ile doldurmak ki?inin elindedir. ?yimser dü?ünen insan, olaylarda iyilikleri daha fazla görür…
BETÜL ALTINBA?AK’IN, TÜRK?YE GAZETES?’NDE YAYINLANAN NEVZAT TARHAN ?LE SOHBET?
?nsano?lunun nihai hedefi mutlu olmakt?r. Her birimiz mutlulu?u kendimizce tan?mlar; onu farkl? yerlerde arar?z. Nedir mutluluk? Mutsuzlu?un sebepleri nelerdir? Bu sorular? konu?umuz Prof. Dr. Nevzat Tarhan’a sorduk. Say?n Tarhan’? hepimizin yak?ndan tan?yoruz. Kendisi ayn? zamanda Memory Center Nöropsikiyatri Merkezi’nin kurucusu. Merkezde çok geni? bir kadro ile çocuklara, ergenlere ve yeti?kinlere hizmet veriliyor. Sakin üslubu, mütevaz? ki?ili?i ile bize, içinde bulundu?umuz yüzy?l insan?n?, halimizi, hatalar?m?z?, karakter yap?lar?m?z? de?erlendirdi ve önemli mesajlar verdi…
A?IRI ÖZGÜRLÜ?ÜN SONUCU
– Art?k “stres” veya “depresyon” gibi kelimelere o kadar al??t?k ki; günlük hayat?m?z?n bir parças? haline geldi.
– Dünya Sa?l?k Te?kilat? (WHO) depresyonu gelece?in en büyük sa?l?k problemi olarak ilan etti. ABD’de i? gücü kayb?na sebep olan hastal?klar s?ralamas?nda, kalp hastal?klar?ndan sonra ikinci s?ray? depresyon al?yor. Dünyada her gün 1000’den fazla ki?i intihar ediyor. ?ngiltere’de intihar edenler, trafik kazalar?nda ölenlerden daha fazla. Her insan?n hayat?n?n bir noktas?nda depresyona girme ihtimali yüzde 20’dir. ?u anda Türkiye’de 3.5 milyon insan, depresyon hastal???na tutulmu? durumda.
– Bu art???n sebebi nedir?
– Modernizmin yanl?? yorumlanmas?n?n sonuçlar? diyebiliriz. Modernizmin önemli bir psikososyal hastal??? var. O da “ben” merkezcili?i çok ortaya ç?kartmas?; bireyselli?i, bencillikle kar??t?rmas?d?r. Bireye, “istedi?ini yap, arzular?n? yerine getirmek en do?al hakk?nd?r, duygular?n? bast?r?rsan nevrotik ki?ilik geli?tirirsin” dendi. A??r? özgürlü?ün kötü sonuçlar?n? ?imdilerde görmeye ba?lad?k.
– Sosyolojik de?i?imler toplumun yap?s?n? da etkiliyor.
– Mesela bir dönem insanlar nikâh kar??t? birlikteliklere özendirildi. Okullarda ö?rencilere “dur, sus, yapma” demek sistem d???na itildi. Ö?renci istedi?ini yaps?n. Yeter ki bu s?rada yetenekleri ortaya ç?ks?n. Çocuklara iç denetimi ö?retmediler. Arzular? serbest b?rakmak, bencilli?e dönü?tü. Hatta canavar çocuklar ortaya ç?kt?. Bireysellik, beraberinde mutsuzlu?u ve depresyonu getirdi.
– ?çinde bulundu?umuz durum sizce modernizmin bir sonucu mu?
– Modernizmin de?il de, modernizm ile beraber de?erlerin kayboluyor olmas?n?n bir sonucu. Küçük bir çocu?a “her istedi?ini yapmak senin hakk?nd?r” deniyor. Ard?ndan gelen küçücük bir “hay?r”, daha önce yapt?klar?n?z? unutturuyor ve sizi bir anda kötü yap?yor. S?n?r bilmiyor, hep almay? biliyor.
Böylece ileride bencil bir ki?ilik ortaya ç?k?yor. Oysa, modernizmin getirdi?i kazan?mlar korunarak, manevi de?erlerin birle?mesi laz?m. Amerika’da, “Çocuklar?m?za bencil duygular yerine bu duygular? fark ettirmeliyiz, ö?retmeliyiz” demeye ba?lad?lar. Bat?da insanlar koca evlerde tek ba??na ya??yorlar, arabalar? var, ama mutsuzlar. Bo?anmalar artt?. Ya?l?lar terk ediliyor. Amerikal?lar buna “California Sendromu” diyor.
– Bu sendromun özellikleri nedir? Neden bu isimle an?l?yor?
– Çünkü buralar zenginli?in, tüketimin, e?lencenin en fazla oldu?u yerler. ‘California Sendromu’nun 4 noktas? var: “Ben” merkezli olmak, zevke dü?künlük, yaln?zl?k ve mutsuzluk. Sadece kendisini dü?ünen bireyler, bu sosyal hastal???n bir parças?d?r. Amerika’da Alzheimer hastal??? ile ilgilenen doktor arkada??m, hiç unutmuyorum ?öyle bir olay anlatt?: Kar?-koca, demanslard? ve benim odam? dahi bulam?yorlard?. Bende, ‘K?z?n?z vard?, sizi o getirseydi’ dedim, onlar da ‘Söyledik, getirmiyor’ dedi. K?z? ailesine demi? ki; “Ben küçücüktüm siz beni kre?e verdiniz; siz de huzur evinde kalabilirsiniz; ben bu dünyaya bir kere geldim sizinle u?ra?amam!” Amerika’da ya?l?lar evde ölüyor, günlerce cenaze evde kal?yor, belediye kald?r?yor. Tatillerini b?rak?p, cenazeye gelmiyorlar. Bo?anmalar yüzde 50’nin üstüne ç?kt?.
– Ben merkezli ki?iler ne gibi özellikler ta??r?
– Kendine hayran olma gibi narsistik e?ilimler ta??yorlar. ?yi ve do?ru de?erlerinde; “Bana zevk veren ?eyler iyidir, zevk vermeyen ?eyler kötüdür” ?eklinde de?i?me ya?an?yor. Somut zevk ve e?lenceleri hayat?n amac? olarak görüyorlar. Ben merkezcilik ve zevkine öncelik verme sonucunda ba?ar?l? iseler çevrelerinde sahte dostlar bulunuyor. Erkeklerde ba?ar?y?, kad?nlarda güzelli?i kaybettiklerinde dostlar yanlar?ndan uzakla??yor.
PAYLA?MA DUYGUSU ZAYIFLIYOR
– Bu durumun do?al sonucu da mutsuzluk, doyumsuzluk oluyor san?r?m.
– Evet, bunlar? mutsuzluk izliyor. Bu tip ki?iler mutsuzlu?u telafi etmek için daha çok e?lenceye yöneliyor. Sadece kendisine harcayan, parasal hedeflere kutsall?k yükleyen, toplumsal sorumluluklar? önemsemeyen bu anlay??, hastal?k halinde dünyada yay?lma e?iliminde. Türkiye’de de büyük?ehirlerin lüks semtlerinde bu durumda insanlara rastlan?yor.
– Fedakârl?k da ortadan kalk?yor bu durumda.
– Evet, payla?ma duygusu zay?fl?yor. Bir yemekte en güzel parçan?n kendisine gelmesini bekliyorlar. Ki?inin evdeki ve i? yerindeki rolleri de farkl?d?r. Ki?i mesleki h?rs ta??yabilir, ama i?i bitti?i zaman arkada?ça konu?abilir. Bilinmelidir ki mesleki h?rsla alçakgönüllülük, bir insanda ayn? anda olabilir. Bu, ba?ar?ya asla engel de?ildir.
– “Hep benim dedi?im gibi ya?ayacaks?n” diyen e?ler, ebeveynler de var…
– Evet. Ben merkezli insanlar?n en büyük özelli?i, kendini herkesten üstün görmesidir. ?nsanlar? kategorize eder, “ben ve di?erleri” der. Bu ki?inin ego tatmininin devam etmesi için di?erlerinin olmas? gerekir. Aksi halde kime kar??, üstünlü?ünü kabul ettirecektir?
SOSYAL DUYGULARIN ROLÜ
– Ayn? zamanda da tüketim toplumu olduk.
– Evet, zaten zevke dü?künlü?ün sebebi de tüketim ç?lg?nl???… Modern hayat, insanlar? tüketerek mutlu etmeye yöneltti. ?nsanlar ç?lg?nlar gibi harcayarak, alarak mutlu olmaya ba?lad?. Bu, Amerika’da o kadar yüksek noktadaki; art?k Amerikal?lar çocuklara Noellerde hediye almay? de?il, ba?ka çocuklara hediye vererek mutlu olmay? ö?retmeye çal???yor. Çünkü hep alan çocuk, ben merkezli oluyor. Sosyal duygular olmadan toplum sa?l?kl? gidemez. Sosyal beyin çal??malar?, bunu ortaya ç?kard?. Sosyal beyin çal??malar?nda, iki önemli duygu var: Ac?ma ve ?efkat. Yanm?? bir insan görüntüsünü gören bir Amerikal?’n?n beyin görüntüleme çal??malar?nda i?renme duygusu ve stres hormonlar?nda aktivite ortaya ç?k?yor. Budist bir rahibin beyninde ise, yard?m etme, ac?ma duygusu ile ilgili alanlar harekete geçiyor. Buradan ç?kan sonuç; yard?m etmenin psikolojik sa?l??a faydas? var.
A?LE ?L??K?LER? ÖNEML?
– Fert olarak topluma nas?l katk? sa?layabiliriz?
Küresel ahlak ilkeleri ya?at?lmal?d?r. Sana yap?lmas?n? istemedi?in ?eyleri sen de ba?kas?na yapma. Nebraska Üniversitesi’nin yapt??? ara?t?rmada mutlu ailelerde 3 özellik belirlenmi?: Birlikte zaman geçirmenin çok oldu?u; takdir, onay, övgü sözlerinin çok kullan?ld???; kiliseye birlikte gittikleri görülmü?. Amerikal?lar “O halde bu 3 özellili?i destekleyelim” diyorlar.
– Ruhen de sa?l?kl? çocuklar yeti?tirmek için neler yapmal?y?z?
?nsan? insan yapan, içindeki güzelliktir, bilgidir, de?erlerdir. ?nsan, bu de?erleri ile çevrelerine anlam katar. Bunun için iç ke?if yolculu?una ç?kmam?z laz?m. ?nsanlar bugün para kazanmak için derin dü?ünüyor ama, kendi iç zenginli?ini derin dü?ünmüyor. Evde hep para konu?ulursa, çocuk da bunlar? kaydederek büyür. ?yi çocuk yeti?tirmek isteyen anne babalar, önce kendileri iyi olmal?lar.
– Asl?nda hepimiz çocuklukta ald???m?z terbiyenin ürünleriyiz, diyebilir miyiz?
Birçok ?ey ailede ö?reniliyor. Çocuk; her dedi?i yap?l?nca hep almay? ö?reniyor. Herkes ona hizmet ediyor. Çocuk kalsa, mesele yok. Ama büyüyecek, evlenecek, i?e girecek. Topluma kar??acak, ba?kalar?n? sevecek. Payla??mc? olmak, fedakârl??? bilmek zorunda. Bir çocu?a yap?lacak en büyük kötülük; her dedi?ine ‘evet’ demektir. ‘Hay?r’? bilmeyen çocuklar, s?n?r tan?m?yor.
MUTLU OLMANIN YOLU
Prof. Dr. Nevzat Tarhan’a; “Sizce mutlu olmak için ne yapal?m?” diye sordu?umuzda ?öyle cevap verdi: Olumlu dü?ünmeyi becerebilmek gerekir. Küçük ?eylerden mutlu olmay? bilmek gerekir. Çay içmekten, bir çocukla sohbet edebilmekten, çiçekten zevk almay? becerebilmek gerekir. Etraf?n? de?i?tirmeye çal??mak yerine, kendini de?i?tirmek, mutlulu?u büyük ?eylerde aramamak gerekir…
ÖNCE B?Z “?Y?” OLMALIYIZ
Tüketim toplumunun, pozitif dü?ünceye zarar verdi?ine dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan ?unlar? söyledi: ?nsanlar egosunu besleyen zevklerin pe?inden ko?maya ba?lay?nca mutlulu?u yakalayamad?lar. Tan?d???m bir han?mefendi, ‘p?rlantalar?m olsun, son model arabam olsun, havuzlu villam olsun, mutlu olaca??m zannettim. Her ?eyim var, neden hâlâ mutsuzum’ diye sormu?tu. Mutlulu?u beynine, ‘?uyum olsun, mutlu olay?m’ diye ö?retmi?. Modernizmin mutluluk tan?mlamas? yanl??. Bu tan?mda somut de?il soyut ?eyler olmal?d?r. Bunun için gençlere, ‘Soyut hedefleriniz olsun, hayat?n?z?n sonuna geldi?inizde nas?l an?lmak istiyorsunuz? Beyninize program olarak bunu yaz?n’ diyoruz.
NEVZAT TARHAN!
Prof. Nevzat Tarhan, Merzifon’da 1952 y?l?nda do?du. 1969 y?l?nda Kuleli Askeri Lisesini 1975 y?l?nda ?stanbul Üniversitesi Cerrahpa?a T?p Fakültesini bitirdi. GATA staj?, K?br?s ve Bursa k?ta hizmetinden sonra 1982 y?l?nda GATA’da Psikiyatri uzman? oldu. Erzincan ve Çorlu’da hastane hekimli?i sonunda GATA Haydarpa?a’da yard?mc? Doçent (1988) ve Doçent (1990) oldu. Klinik direktörlü?ü yapt?. Albayl??a (1993) ve Profesörlü?e (1996) yükseldi. 1996-1999 y?llar? aras?nda Yüzüncü Y?l Üniversitesinde ö?retim üyeli?i ve Adli T?p Kurumunda bilirki?ilik yapt?. Kendi iste?iyle emekli oldu. Halen Memory Center isimli Nöropsikiyatri Merkezi’nin yöneticili?ini, Türkiye’nin ilk nöropsikiyatri hastanesi olan NP?STANBUL Nöropsikiyatri Hastanesi’nin Yönetim Kurulu Ba?kanl???n? ve (?DER) ?nsani De?erler ve Ruh Sa?l??? Vakf?n?n Ba?kanl???n? yapmaktad?r.
